ಸಾನೆಟ್
ಇಟಲಿ ಸಾಹಿತ್ಯದಿಂದ ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಭಾಷೆ ಎರವಲು ಪಡೆದುಕೊಂಡ ಭಾವಗೀತೆಯ ಒಂದು ಕಾವ್ಯರೂಪ. ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಸಾಹಿತ್ಯದಲ್ಲಿ ಮೊದಲು ಈ ಪ್ರಕಾರವನ್ನು ಬಳಸಿದವರು ಥಾಮಸ್ ವಯೆಟ್ (1503-42) ಹಾಗೂ ಸರೆಯ ಆರ್ಲ್ ಹೆನ್ರಿ ಹೆವಾರ್ಡ್ (1517-47). ಈ ಪ್ರಕಾರವನ್ನು ಹೆಚ್ಚು ಜನಪ್ರಿಯಗೊಳಿಸಿದವ ಷೇಕ್ಸ್‍ಪಿಯರ್ (1564-1611). ಈತ 154 ಸಾನೆಟ್ ರಚಿಸಿದ್ದಾನೆ.
ಇದು ಹದಿನಾಲ್ಕು ಪಂಕ್ತಿಯ ಕವನ. ಪ್ರತಿ ಪಂಕ್ತಿಯಲ್ಲಿ ಹತ್ತು ಆಕ್ಷರಗಳು (ಸಿಲಬಲ್ಸ್). ಈ ಕವನ ರೂಪದ ಮೊದಲ ಎಂಟು ಪಂಕ್ತಿ ಒಂದು ಭಾಗವಾದರೆ ಉಳಿದ ಆರು ಪಂಕ್ತಿಗಳು ಇನ್ನೊಂದು ಭಾಗ. ಎಂಟು ಪಂಕ್ತಿಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದು, ನಾಲ್ಕು, ಐದು ಮತ್ತು ಎಂಟನೆಯ ಪಂಕ್ತಿಗಳಿಗೆ ಪ್ರಾಸ. ಎರಡು, ಮೂರು, ಆರು ಮತ್ತು ಏಳನೆಯ ಪಂಕ್ತಿಗಳಿಗೆ ಸಮಾನ ಪ್ರಾಸ. ಉಳಿದ ಆರು ಪಂಕ್ತಿಗಳ ಪ್ರಾಸದಲ್ಲಿ ವ್ಯತ್ಯಾಸವಾಗಬಹುದು. ಎಂಟನೆಯ ಪಂಕ್ತಿಯಿಂದ ಒಂಬತ್ತನೆಯ ಪಂಕ್ತಿಗೆ ಸಾಗುವಾಗ ಭಾವಾಭಿವ್ಯಕ್ತಿ ತಿರುವು ಪಡೆಯುತ್ತದೆ. ಮೂಲದ ಈ ಶೈಲಿಯನ್ನು ಷೇಕ್ಸ್‍ಪಿಯರ್ ಮಾರ್ಪಡಿಸಿಕೊಂಡ. ಈತನ ಸಾನೆಟ್‍ಗಳಲ್ಲಿ ಮೂರು ಸಮಾನ ಚೌಪದಿಗಳು, ಕಡೆಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಾಸಬದ್ಧ ದ್ವಿಪದಿಗಳಿರು ತ್ತವೆ. ಪ್ರಾಸ ವಿನ್ಯಾಸದಲ್ಲಿ ಒಂದು ಕ್ರಮವಿದೆ.
ಈ ಪ್ರಕಾರ, ಭಾವ ಪ್ರಕಟಣೆಗೆ ಒತ್ತು ನೀಡುತ್ತದೆ. ಮೊದಲ ನಾಲ್ಕು ಸಾಲುಗಳು ಒಂದು ಭಾವವನ್ನು ಹೇಳುತ್ತವೆ. ಇದನ್ನು ಕ್ರಮವಾಗಿ ಎರಡು ಮತ್ತು ಮೂರನೆಯ ಚೌಪದಿಗಳು ಇನ್ನಷ್ಟು ಮುಂದೆ ಕೊಂಡೊಯ್ಯುತ್ತವೆ, ಉತ್ಕಟಗೊಳಿಸುತ್ತವೆ. ಕೊನೆಯ ದ್ವಿಪದಿ ಒಟ್ಟೂ ಭಾವವನ್ನು ಸಂಗ್ರಹಿಸಿ ಮನಸ್ಸಿಗೆ ನಾಟುವಂತೆ ಹೇಳುತ್ತದೆ.
ಕನ್ನಡದ ಮೇಲೆ ಇದರ ಪ್ರಭಾವ ಸಾಕಷ್ಟಿದೆ. ಗೋವಿಂದ ಪೈ ಈ ಪ್ರಕಾರವನ್ನು ಚತುರ್ದಶಪದಿ ಎಂದು ಕರೆದರು. ಮಾಸ್ತಿ ವೆಂಕಟೇಶ ಆಯ್ಯಂಗಾರ್, ಕುವೆಂಪು, ದ.ರಾ.ಬೇಂದ್ರ, ತೀ.ನಂ. ಶ್ರೀಕಂಠಯ್ಯ, ಪು.ತಿ.ನರಸಿಂಹಾಚಾರ್, ವಿ.ಕೃ. ಗೋಕಾಕ್, ವಿ. ಸೀತಾರಾಮಯ್ಯ ಮೊದಲಾದವರು ಈ ಪ್ರಕಾರ ಬಳಸಿ ಕಾವ್ಯ ರಚಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಮಾಸ್ತಿಯವರ ಮಲಾರ, ಕುವೆಂಪು ಅವರ ಕೃತ್ತಿಕೆ ಈ ಪ್ರಕಾರದ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಸಂಕಲನಗಳು. (ಎ.ಡಿ.ಇ.)