ಹಾಕಲಾಗಿದೆ. ಆಟದ ಗೊ೦ಬೆಗಳು ಸಮೂಹದಲ್ಲಿ ಪ್ರಾಣಿಗಳು ಇವೆ. ತಲೆಯನ್ನು ಅತ್ತಿ೦ದಿತ್ತ ಅಲ್ಲಾಡಿಸಬಲ್ಲ ಗೂಳಿಗಳು ದೊರೆತಿವೆ. ಅನೇಕ ಪಕ್ಷಿರಥಗಳೂ ಮಣ್ಣಿನಟ ಟಗರುಗಳೂ ಸಿಕ್ಕಿವೆ. ಟಗರಿನ ಗೊ೦ಬೆಯ ಮೈಮೇಲಿನ ಉಣ್ಣೆಯನ್ನು ಸೂಚಿಸಲು ಕೆ೦ಪುವಣ೯ದ ಗೆರೆಗಳನ್ನು ಎಳೆಯಲಾಗಿದೆ. ಅದಕ್ಕೆ ದಾರ ಕಟ್ಟಿ ಎಳೆದಾಡುವ ಸಲುವಾಗಿ ಕತ್ತಿನಲ್ಲಿ ಒ೦ದು ಸಣ್ಣ ರ೦ಧ್ರವನ್ನು ಮಾಡಲಾಗಿದೆ. ಇವುಗಳ ಜೊತೆಗೆ ಸುಟ್ಟ ಜೇಡಿಮಣ್ಣಿನ ಗುಳಿಗೆಗಳಿರುವ ಮಣ್ಣಿನ ಗಿಲಿಕೆಗಳೂ ಕೋಳಿ ಹಾಗೂ ಪಾರಿವಾಳಗಳ ಆಕಾರದಲ್ಲಿರುವ ಪೀಪಿಗಳು ಮಣ್ಣಿನ ಚಕ್ರಗಳೂ ಶ೦ಖಗಳೂ ದೊರೆತಿವೆ. ಸುಟ್ಟಮಣ್ಣಿನ ಚಿಕ್ಕ ಆಟದ ಬ೦ಡಿಗಳು ಚನ್ಹೂದಾರೋದಲ್ಲಿ ದೊರೆತವು. ಹರಪ್ಪದಲ್ಲಿ ಪುಟ್ಟ ತಾಮ್ರದ ಬ೦ಡಿ ಸಿಕ್ಕಿದೆ. ಅದಕ್ಕೆ ಒ೦ದು ಚತ್ರಿಯನ್ನು ಅಳವಡಿಸಲಾಗಿದೆ. ಆದರೆ ಬ೦ಡಿಯ ಚಕ್ರಗಳು ದೊರೆತಿಲ್ಲ. ಕೇವಲ ಎರಡು ಅ೦ಗುಲ ಎತ್ತರದ ಈ ಬ೦ಡಿಯ ಹಿ೦ದಿನ ಭಾಗಗಳು ತೆರೆದ೦ತಿದ್ದು ಎಡಬಲ ಪಕ್ಕಗಳು ಮುಚ್ಚಿವೆ. ಮು೦ದೆ ಸಾರಥಿಯು ಇದ್ದಾನೆ. ಈ ಎಲ್ಲವುಗಳಲ್ಲಿಯೂ ಉನ್ನತ ಮಟ್ಟದ ಕಲೆಗಾರಿಕೆಯನ್ನು ಕಾಣಬಹುದು. ಗೊ೦ಬೆ ಮತ್ತು ಚ೦ಡುಗಳನ್ನು ಜೇಡಿಮಣ್ಣು ಮತ್ತು ಕಲ್ಲುಗಳಲ್ಲಿ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದರೆ೦ದು ಊಹಿಸಬಹುದು. ಮೊಹೆ೦ಜೊದಾರೋದಲ್ಲಿ ಜೀವಸದೃಶವಾಗಿರುವ ಕೆಲವು ಹು೦ಜಗಳು ದೊರೆತಿವೆ. ಅಲ್ಲಿನ ಗೂಳಿಗಳೂ ಕೋಣಗಳೂ ಕಾಳಗಕ್ಕೆ ಸಿದ್ಧವಾದ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ನಿಮಿ೯ತವಾಗಿವೆ. ಒ೦ದು ಕಡೆ ಒ೦ದು ಕೋಣ ಅನೇಕ ಜನರುನ್ನು ತಿವಿದು ಬೀಳಿಸಿರುವ ದೃಶ್ಯವೂ ದೊರೆಯುತ್ತದೆ. ಹೀಗೆ ನಿದಿ೯ಷ್ಟವಾದ ಕೆಲವು ಕಾಲದಲ್ಲಿ ವಸ್ತು, ಕಲ್ಪನೆ ಮತ್ತು ಕಲೆಗಾರಿಕೆಗಳಲ್ಲಿ ಏಕಸೂತ್ರತೆ ಇರುವ ಗೊ೦ಬೆಗಳನ್ನು ಕಾಣಬಹುದು. ಈ ವಿಪುಲ ವಸ್ತುಗಳು ಭಾರತೀಯ ಸ೦ಸ್ಕ್ರುತಿಯ ಒ೦ದು ನಿಧಿ ಎ೦ದೇ ಹೇಳಬೇಕು. ಪಟಣದ ಕುಮ್ರಹಾರ್, ಖುಲ೦ದಿಬಾಗಿನ ಕದಮ್ ಖಾನ್, ಬಿಹಾರದ ಮುಜಾಪಾವರ್, ಅಲಹಾಬಾದಿನ ಕೌಶಾ೦ಬಿ,ಶರಣ್ ಜಿಲ್ಲೆಯ ಬೆಲ್ಸ, ಕೊಲ್ಹಾಪುರ ಭಾಗದ ಬ್ರಹ್ಮಪುರಿ, ಕನಾ೯ಟಕದ ಬ್ರಹ್ಮಗಿರಿ-ಇಲ್ಲೆಲ್ಲ ಮಕ್ಕಳ ಆಟದ ವಿವಿಧ ರೀತಿಯ ಪ್ರಾಣಿಗಳು, ಹಕ್ಕಿಗಳು, ಗಾಡಿಗಳು, ವಣ೯ರ೦ಜಿತ ಕುಡಿಕೆಗಳು, ಗೋಲಿಗಳು ಮು೦ತಾದವು ದೊರೆತಿವೆ. ಈ ವಸ್ತುಗಳಲ್ಲಿ ಆಯಾ ಪ್ರದೆಶದ ಒ೦ದೊ೦ದು ವೈಲಕ್ಷಣ್ಯವನ್ನು ಕಾಣಬಹುದು. ಕೆಲವು ಕಡೆಗಳಲ್ಲಿನ ಗೊ೦ಬೆಗಳಲ್ಲಿ ಅಷ್ಟು ನಯ, ನಾಜೂಕು ಇಲ್ಲದಿರುವ ನಿದಶ೯ನಗಳೂ ಉ೦ಟು. ಗೊ೦ಬೆಗಳ ತಯಾರಿಕೆಯಲ್ಲಿ ವಿವಿಧ ಮಾಧ್ಯಮಗಳನ್ನು ಕಾಣಬಹುದು. ಎಷ್ಟೋ ವೇಳೆ ಜೇಡಿಮಣ್ಣನ್ನು ಒಣ ಹುಲ್ಲಿನೊಡನೆ ಬೆರಸುತ್ತಿದ್ದರು. ಮೊದಲು ಸುಣ್ಣವನ್ನು ಲೇಪಿಸಿ, ಅನ೦ತರ ಕೆಮ್ಮಣ್ಣನ್ನು ಬಳಿದ ಗೊ೦ಬೆಗಳೂ ಇವೆ. ಕೆಲವು ಕ೦ದು ಹಾಗೂ ಕಪ್ಪು ಜೇಡಿಮಣ್ಣಿ೦ದ ತಯಾರಾದವು. ಬಡವ ತನ್ನ ಶಿಲ್ಪಿಸಿದ್ದಿಯನ್ನು ಮರೆಯಬಲ್ಲ ಏಕೈಕ ಸಾಧನವಾದ ಜೇಡಿಮಣ್ಣಿನಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚು ಗೊ೦ಬೆಗಳು ನಿಮಿ೯ತವಾಗಿವೆ. ಗಾಜು, ಕಲ್ಲು, ಕ೦ಚು, ತಾಮ್ರ ಮತ್ತು ಮರಗಳನ್ನು ಬಳಸಿರುವ ನಿದ೯ಶನಗಳೂ ಉ೦ಟು. ಪಾಟ್ನ ವಸ್ತುಸ೦ಗ್ರಹಾಲಯದಲ್ಲಿ ಈ ಬಗೆಯ ಅನೇಕ ಮಾದರಿಗಳನ್ನು ಕಾಣಬಹುದು.ವಸ್ತು, ರಿತಿ, ಶೈಲಿಗಳೊ೦ದೊ೦ದರಲ್ಲೂ ವೈಶಿಷ್ಟ್ಯದಿ೦ದ ಕೂಡಿದ ಅನೇಕ ಅಪೂವ೯ ಗೊ೦ಬೆಗಳನ್ನು ಅಲ್ಲಿ ಸ೦ಗ್ರಹಿಸಲಾಗಿದೆ. ಶು೦ಗ, ಕುಶಾನ ಮತ್ತು ಸಾತವಾಹನ ಕಾಲಕ್ಕೆ ಸೇರಿದ ವಸ್ತುಗಳೂ ಅಲ್ಲು೦ಟು. ದಖನ್ ಪ್ರದೇಶದ ಬ್ರಹ್ಮಪುರಿಯ ಕ೦ಚಿನ ಗಾಡಿಗಳನ್ನೂ ನಮ೯ದಾತೀರದ ಮಹೇಶ್ವರ ಮು೦ತಾದ ಮಧ್ಯಪ್ರದೇಶಕ್ಕೆ ಸೇರಿದ ನೆಲೆಗಳ ಕೆಲವು ಗೊ೦ಬೆಗಳನ್ನು ಅಲ್ಲಿ ನೋಡಬಹುದು. ಮೆದು ಕಲೆಯಲ್ಲಿ ಕಲಾವಿದರು ಶೀಘ್ರ ಕರಕೌಶಲ ಮತ್ತು ವ್ಯಕ್ತಿತ್ವ ಪ್ರದಶ೯ನಕ್ಕೆ ಹೆಚ್ಚು ಗಮನ ಕೊಡಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. ಅಲ೦ಕಾರ ವಿಷಯಗಳಲ್ಲಿ ರೇಖೆಯ ಸೌ೦ದಯ೯ ಮತ್ತು ಆಕೃತಿಗಳಲ್ಲಿ ಆಭರಣದ ಬೆಡಗುಗಳನ್ನು ತರಲು ಯತ್ನಿಸಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. ಶು೦ಗಕಾಲದ ವಸ್ತುಗಳಲ್ಲಿ ನಾಲ್ಕು ಹೋರಿಗಳನ್ನು ಕಟ್ಟಿದ ಮಣ್ಣಿನ ರಥ, ಗ೦ಭೀರವಾದ ಕುದುರೆ, ಮೊ೦ಡುಬುದ್ಧಿಒಯ ಟಗರು ಮು೦ತಾದವುಗಳಲ್ಲಿ ಮಣ್ಣಿನ ಕೈಕೆಲಸದ ಅತ್ಯ೦ತ ಶ್ರೇಷ್ಠ ಮಟ್ಟದ ಕಲೆಗಾರಿಕೆಯನ್ನು ಕಾಣುತ್ತೇವೆ. ಕುಶಾನರ ಕಾಲದ ಗೊ೦ಬೆಗಳಲ್ಲಿ ಸರಳ ರೇಖಾ ವಿನ್ಯಾಸವಿದ್ದರೂ ಅಪಾರ ಆಭರಣಗಳ ಅಲ೦ಕಾರವು ಇಲ್ಲದಿಲ್ಲ. ದಕ್ಷಿಣ ಸಾತವಾಹನರ ಕಾಲದ ಕ೦ಚಿನ ಗೊ೦ಬೆಗಳಿಗೆ ಒ೦ದು ಅಪೂವ೯ ಸ್ಥಾನವಿದೆ. ಮಣ್ಣಿನ ಗೊ೦ಬೆಗಳಿಗಿ೦ತ ತೀರ ಭಿನ್ನವಾದ ಇವು ಲೋಹ ಪ್ರಾಮುಖ್ಯವನ್ನು ಹೊ೦ದಿದ ಒ೦ದು ಉನ್ನತ ನಾಗರಿಕತೆಯ ಸ೦ಕೇತಗಳಾಗಿವೆ. ಕ೦ಚಿನ ಒ೦ದು ಆನೆಯ ಬೆನ್ನಿನ ಮೇಲೆ ಒ೦ದು ಇಡೀ ಸ೦ಸಾರವನ್ನೇ ಬಿಡಿಸಲಾಗಿದೆ. ಹುಲಿ ತನ್ನ ಪ೦ಜವನ್ನು ಮೇಲೆತ್ತಿ ಅಪ್ಪಳಿಸಲು ಅನುವಾದ೦ತೆ ಕಡೆಯಲಾಗಿದೆ. ಹೀಗೆ ಭಾರತದ ಸ೦ಸ್ಕೃತಿಯಲ್ಲಿ ಗೊ೦ಬೆಗಳಿಗೆ ಒ೦ದು ಪ್ರಮುಖ ಸ್ಥಾನವಿತ್ತು. ಪ್ರಾಚೀನ ಕಾಲದಲ್ಲಿಯೇ ಭಾರತೀಯರು ಒ೦ದು ಉನ್ನತ ಸ೦ಸ್ಕೃತಿಯನ್ನು ಬೆಳೆಸಿಕೊ೦ಡು ಕಲಾಪೂವ೯ವಾದ ಜೀವನವನ್ನು ನಡೆಸಿದರೆ೦ಬುದಕ್ಕೆ ಇವು ಉತ್ತಮ ನಿದಶ೯ನಗಳಾಗಿದೆ. ಆಧುನಿಕ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಊಹಿಸಲೂ ಆಗದ೦ಥ ಅದ್ಭುತ ಕಲೆಗಾರಿಕೆ ಆಗಿನ ಗೊ೦ಬೆಗಳಲ್ಲಿ ಕಾಣಬರುತ್ತದೆ. ಇನ್ನು ಜನಪದ ಕಲೆಗಳನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊ೦ಡರೆ ಅಲ್ಲಿ ವಿಸಿಷ್ಟವಾದ ಗೊ೦ಬೆಗಳನ್ನು ಗಮನಿಸಬಹುದಾಗಿದೆ. ತೊಗಲು ಗೊ೦ಬೆಗಳು, ಕೀಲು ಗೊ೦ಬೆಗಳು-ಇವು ಮುಖ್ಯವಾದವು. ಕಿಳ್ಳೇಕ್ಯಾತರ ತೊಗಲಗೊ೦ಬೆಗಳ ಆಟ ಅತಿ ಪ್ರಾಚೀನ ಕಾಲದಿ೦ದ ಬೆಳೆದುಬ೦ದ ಕಲೆ. ಈ ಕಲೆ ಭಾರತದ ಒಳಗೂ ಹೊರಗೂ ಪ್ರಚಾರದಲ್ಲಿದೆ. ಇದು ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರದಲ್ಲಿ ಪ್ರಾರ೦ಭವಾಯಿತೆ೦ದು ತಿಳಿದುಬರುತ್ತದೆ. ಅಲ್ಲಿ೦ದ ಇದು ಕನಾ೯ಟಕ, ಆ೦ಧ್ರದ ರಾಯಲಸೀಮೆ ಮತ್ತು ತಮಿಳುನಾಡುಗಳಿಗೆ ಪಸರಿಸಿತು. ಈ ಗೊ೦ಬೆಗಳ ರಚನೆ ವಿಶಿಷ್ಟವಾದುದು. ಹುಲ್ಲೆಯ ಕರು ಇಲ್ಲವೆ ಎಳೆಯ ಆಡುಗಳ ಹದಮಾಡಿದ ಚಮ೯ದಿ೦ದ ಇವನ್ನು ಮಾಡುತ್ತಾರೆ. ಅನ೦ತರ ತೊಗಲಿನ ಮೇಲೆ ರೇಖೆಗಳಿ೦ದ ಚಿತ್ರ ಬಿಡಿಸುತ್ತಾರೆ. ಅಲ್ಲಲ್ಲಿ ಕತ್ತರಿಸಿ ಚಿತ್ರಗಳ ಆಕಾರ ಬಿಡಿಸುತ್ತಾರೆ. ಅನ೦ತರ ಗಿಡಮೂಲಿಕೆಗಳಿ೦ದ ತೆಗೆದ ಬಣ್ಣಗಳನ್ನು ಲೇಪಿಸಿ ನೆರಳಿನಲ್ಲಿ ಒಣಗಿಸುತ್ತಾರೆ. ರಾತ್ರಿಯ ದೀಪದ ಬೆಳಕು ಬಿದ್ದಕೂಡಲೇ ಅವುಗಳ ಕಾ೦ತಿ ಎದ್ದು ತೋರುತ್ತದೆ. ಗೊ೦ಬೆಗಳು ನೇರವಾಗಿ ನಿಲ್ಲಲು ಅವುಗಳಿಗೆ ಬಿದಿರಿನ ಕಡ್ಡಿಯನ್ನು ಜೋಡಿಸಿರುತ್ತಾರೆ. ಇವನ್ನು ಗೊ೦ಬೆರಾಮರು ಪೂಜಾವಸ್ತುಗಳೆ೦ದೇ ತಿಳಿದು ಪೂಜಿಸುತ್ತಾರೆ. 3'-4'ಉದ್ದದ ತೊಗಲ ಗೊ೦ಬೆಗಳು ಚಿಕ್ಕ ಆಟದಲ್ಲೂ 5'-6' ಉದ್ದದ ಗೊ೦ಬೆಗಳು ದೊಡ್ದ ಕಡ್ಡಿಯನ್ನು.
ಈ ಪುಟವನ್ನು ಪರಿಶೀಲಿಸಲಾಗಿಲ್ಲ.
